Suy thượng thận ngày càng trở nên phổ biến ở người cao tuổi, đe dọa đến chất lượng cuộc sống và thậm chí có thể dẫn đến tử vong. Tại sao suy thượng thận cấp lại nguy hiểm đến vậy, hãy cùng Thai Thinh Medic tìm hiểu qua bài viết sau đây nhé!
1. Suy tuyến thượng thận là bệnh gì?
1.1 Tuyến thượng thận và suy tuyến thượng thận
Tuyến thượng thận
Tuyến thượng thận là hai cấu trúc tuyến nội tiết nhỏ, có hình tam giác, nằm ở cực trên của mỗi quả thận. Chúng được bao bọc bởi một lớp vỏ xơ và được chia thành 2 phần chính: vỏ thượng thận (phần bên ngoài) và tủy thượng thận (phần bên trong). Mỗi phần chịu trách nhiệm sản xuất ra các hormone khác nhau.
Tuyến thượng thận đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sự sống của cơ thể bằng cách sản xuất các hormone điều hòa huyết áp, cân bằng hoạt động và hệ miễn dịch của cơ thể. Tuyến thượng thận thực sự là một "nhà máy hóa chất" tinh vi bên trong cơ thể chúng ta.
Hình minh họa
Suy tuyến thượng thận
Suy tuyến thượng thận là bệnh xảy ra khi tuyến thượng thận không sản xuất đủ các hormone quan trọng. Điều này khiến cơ thể gặp nhiều vấn đề trong việc chuyển hóa thức ăn thành năng lượng và duy trì cân bằng các chất trong cơ thể. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm và thậm chí đe dọa tính mạng.
Suy tuyến thượng thận có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi và giới tính. Bệnh thường xảy ra ở người dùng thuốc corticoid trong thời gian dài rồi ngưng thuốc đột ngột, hoặc xảy ra đối với người có tuyến yên hoạt động không bình thường.
1.2 Nguyên nhân suy tuyến thượng thận
Suy tuyến thượng thận có 3 nguyên nhân chính:
Suy tuyến thượng thận nguyên phát: Đây là loại suy tuyến thượng thận phổ biến nhất. Nguyên nhân chính là do tuyến thượng thận bị tổn thương hoặc bị phá hủy bởi các bệnh tự miễn, nhiễm trùng, hoặc các nguyên nhân khác. Khi tuyến thượng thận bị tổn thương, khả năng sản xuất các hormone cortisol và aldosterone giảm sút, gây ra nhiều triệu chứng đặc trưng như mệt mỏi, yếu cơ, sạm da, giảm huyết áp, buồn nôn, và giảm cân.
Suy tuyến thượng thận thứ phát: Loại này xảy ra khi tuyến yên (một tuyến nội tiết ở não) không sản xuất đủ hormone ACTH (adrenocorticotropic hormone). ACTH kích thích tuyến thượng thận sản xuất cortisol. Do đó, khi thiếu ACTH, tuyến thượng thận cũng giảm sản xuất cortisol. Nguyên nhân gây suy tuyến thượng thận thứ phát thường liên quan đến các bệnh lý của tuyến yên như u tuyến yên, viêm tuyến yên hoặc các bệnh lý ở vùng dưới đồi.
Suy tuyến thượng thận thứ ba: Loại này thường xảy ra ở những người đã sử dụng thuốc glucocorticoid (một loại corticosteroid) trong thời gian dài để điều trị các bệnh như hen suyễn, viêm khớp dạng thấp. Khi ngừng sử dụng thuốc đột ngột, tuyến thượng thận bị ức chế và không thể tự sản xuất đủ cortisol để đáp ứng nhu cầu của cơ thể.
Suy tuyến thượng thận là một bệnh lý phức tạp với nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc chẩn đoán và điều trị suy tuyến thượng thận đòi hỏi sự đánh giá kỹ lưỡng của bác sĩ nội tiết. Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ liên quan đến suy tuyến thượng thận, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị kịp thời.
2. Triệu chứng của suy tuyến thượng thận
Triệu chứng của bệnh suy tuyến thượng thận có thể phát triển từ từ hoặc xuất hiện đột ngột, tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và loại suy tuyến thượng thận. Các triệu chứng thường gặp:
- Thường cảm thấy mệt mỏi kéo dài, ngay cả sau khi nghỉ ngơi - đây là triệu chứng phổ biến nhất.
Hình ảnh minh họa
- Cơ bắp yếu đi, khó thực hiện các hoạt động hàng ngày.
- Giảm cảm giác thèm ăn, dẫn đến sụt cân không rõ nguyên nhân.
- Buồn nôn, ói mửa thường xuyên.
- Đi ngoài nhiều lần trong ngày.
- Cảm giác khó chịu ở vùng bụng.
- Huyết áp thấp hơn bình thường, có thể gây chóng mặt, hoa mắt.
- Tim đập nhanh hơn bình thường.
- Da sạm màu, đặc biệt ở những vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời như mặt, cổ, khuỷu tay, đầu gối.
- Mất cân bằng các chất điện giải trong cơ thể.
- Trầm cảm, lo âu, khó tập trung.
- Đường huyết thấp.
Triệu chứng suy tuyến thượng thận cấp tính: Sốc do huyết áp giảm đột ngột, mạch nhanh, yếu, da sạm màu; Mất nước nghiêm trọng do nôn mửa, tiêu chảy; Hôn mê.
Các triệu chứng trên có thể khác nhau ở mỗi người và không phải tất cả các bệnh nhân đều có đầy đủ các triệu chứng này. Một số triệu chứng có thể giống với các bệnh lý khác, vì vậy việc chẩn đoán chính xác cần dựa trên kết quả xét nghiệm và khám lâm sàng của bác sĩ.
3. Chẩn đoán và điều trị
3.1 Chẩn đoán bệnh
Tùy theo triệu chứng, tiền sử bệnh lý,… mà mỗi người sẽ cần làm các xét nghiệm chức năng khác nhau. Để chẩn đoán suy tuyến thượng thận, bác sĩ sẽ dựa vào các kết quả xét nghiệm sau:
- Xét nghiệm máu: Đo nồng độ cortisol, ACTH và các chỉ số khác để đánh giá chức năng tuyến thượng thận.
- Xét nghiệm nước tiểu: Đo nồng độ cortisol trong nước tiểu.
- Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm, CT hoặc MRI tuyến thượng thận để đánh giá kích thước, hình dạng và cấu trúc của tuyến.
3.2 Điều trị suy tuyến thượng thận
Mục tiêu chính của điều trị suy tuyến thượng thận là thay thế các hormone mà cơ thể thiếu hụt. Điều trị thường bao gồm:
- Bổ sung hormone: Bệnh nhân sẽ được kê đơn thuốc corticosteroid (như hydrocortisone, prednisone) để thay thế cho hormone cortisol và thuốc mineralocorticoid (như fludrocortisone) để thay thế cho hormone aldosterone.
- Điều chỉnh liều thuốc: Liều lượng thuốc sẽ được điều chỉnh tùy thuộc vào tình trạng sức khỏe của từng bệnh nhân. Trong trường hợp bệnh nhân bị stress, nhiễm trùng hoặc phẫu thuật, liều thuốc có thể cần phải tăng lên tạm thời.
- Theo dõi định kỳ: Bệnh nhân cần đi khám định kỳ để bác sĩ theo dõi tình trạng bệnh, điều chỉnh liều thuốc và phát hiện sớm các biến chứng.
Hình ảnh minh họa
Nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách, suy tuyến thượng thận có thể dẫn đến các biến chứng rất nghiêm trọng như sốc, suy tim, nhiễm trùng.
4. Suy tuyến thượng thận có chữa khỏi được không?
Suy tuyến thượng thận hiện nay chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Phần lớn bệnh nhân cần điều trị thay thế hormone suốt đời để duy trì chức năng bình thường của cơ thể. Liệu pháp điều trị chủ yếu tập trung vào việc bổ sung các hormone mà tuyến thượng thận không sản xuất đủ, đặc biệt là cortisol. Hydrocortisone là loại thuốc thường được sử dụng để thay thế cortisol.
Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung thêm muối ăn để điều chỉnh cân bằng điện giải, hỗ trợ quá trình điều trị.
5. Phòng ngừa suy tuyến thượng thận
Suy tuyến thượng thận nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như sốc, co giật, hôn mê và thậm chí tử vong. Vì vậy, việc phòng ngừa bệnh là vô cùng quan trọng.
Những điều cần lưu ý để phòng ngừa suy tuyến thượng thận:
Sử dụng thuốc hợp lý:
- Không tự ý sử dụng thuốc corticoid: Thuốc corticoid có thể ức chế chức năng tuyến thượng thận nếu sử dụng không đúng cách.
- Theo dõi chặt chẽ khi dùng corticoid dài ngày: Nếu đang điều trị bằng corticoid, hãy tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ và đi khám định kỳ để kiểm tra chức năng tuyến thượng thận.
Chế độ ăn uống lành mạnh:
- Ưu tiên rau xanh và trái cây: Các loại rau như súp lơ, rau bina, bông cải xanh cung cấp nhiều vitamin và chất xơ, tốt cho sức khỏe tổng thể.
- Hạn chế muối, đường: Đối với những người bị tổn thương tuyến thượng thận, việc hạn chế muối và đường là cần thiết.
Luyện tập thể dục đều đặn: Tập thể dục nhẹ nhàng từ 20-30 phút mỗi ngày với các bài tập như đi bộ, yoga giúp tăng cường sức khỏe và cải thiện chức năng tuyến thượng thận.
Chế độ sinh hoạt khoa học: Hạn chế các chất kích thích có thể gây hại cho sức khỏe và làm tăng nguy cơ mắc bệnh như: bia, rượu, thuốc lá…
Khám sức khỏe định kỳ: Nếu xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ như mệt mỏi kéo dài, sụt cân, da sạm màu, hãy đi khám bác sĩ ngay để được tư vấn và điều trị kịp thời.
Phòng ngừa suy tuyến thượng thận đòi hỏi sự quan tâm và chăm sóc sức khỏe toàn diện. Bằng cách duy trì một lối sống lành mạnh, sử dụng thuốc hợp lý và đi khám sức khỏe định kỳ, bạn có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh và bảo vệ sức khỏe của mình.
